کد مطلب:193944 شنبه 1 فروردين 1394 آمار بازدید:169
نابودی اعمال
در روایات آمده است: روز قیامت بسیاری از اعمالی كه انسان در دنیا انجام داده، در نامه اعمال خویش مشاهده نمی كند؛ مثلا می بیند خمسی كه پرداخته یا نماز و روزه ای كه به جا آورده در نامه اعمالش ثبت نشده، و این مطلب را زمانی در می یابد كه بیشترین احتیاج را به این اعمال دارد. تصور كنید شخصی تصمیم بگیرد در مسافرت فقط پول با خود ببرد؛ چرا كه غذا و دیگر لوازم سفر را می شود با پول تهیه كرد، اما وقتی به مقصد می رسد متوجه می شود پول هایش را نیاورده یا گم كرده است؛ از سوی دیگر نه كسی را می شناسد و نه جایی را بلد است. چنین مسافری چه حالی پیدا می كند؟ چه خوب است انسان كمی به عقب برگردد و اعمال و واجبات خود را از نو یاد بگیرد. اگر مقلد است رساله عملیه را ببیند و اگر مجتهد است ادله را بازبینی نماید. مرحوم شیخ عبدالرحیم قمی می فرمودند: نكند علم عالم، علم سینه به سینه [ یعنی بدون پژوهش و بازبینی ادله] باشد.
اگر دقت و تأمل به خرج دهیم چه بسا معلوم شود كه اشتباهات زیادی در آموخته هایمان وجود دارد. بارها در قرآن كریم آمده است: «أفلا یتدبرون [1] ؛ آیا اندیشه نمی كنند؟» برای مثال بسیاری از ما گمان می كنیم كه در برابر خطاهای خانواده و بستگانمان وظیفه ای جز امر به معروف، آن هم به صورت زبانی، نداریم؛ حال آن كه خدای متعال می فرماید: «قوا أنفسكم و أهلیكم نارا وقودها الناس و الحجارة [2] ؛ خودتان و كسانتان را از آتشی كه سوخت آن مردم و سنگها است حفظ كنید». در جاهای گوناگون قرآن آمده است كه باید امر به معروف كرد، اما آیا صرف امر به معروف و نهی از منكر كافی است. قرآن درباره كسانی كه تحت تكفل انسان هستند، نگفته امر به معروف و نهی از منكر كنید، بلكه فرموده: «قوا»؛ كاری كنید كه اینها خوب شوند. قسمتی از این هدف
[ صفحه 155]
با امر به معروف و نهی از منكر به دست می آید، اما قسمت دیگر با عمل كردن تأمین می شود. باید خود انسان عمل كند و با عمل الگوی كوچك ترها باشد. اگر خود انسان دروغ نگوید اهل خانه نیز راستگویی را از او یاد می گیرند. شكی نیست كه خداوند در حد قدرت انسان از او توقع دارد تا خود را از آتش جهنم دور سازد، اما از آن طرف قدرت كوشش كردن را نیز به انسان عطا كرده است.
مؤمن باید پشت كار را از كاسب ها یاد بگیرد. اگر صبح، اول وقت از یك كاسب بپرسند: آیا می دانی كه امروز ضرر می كنی یا سود می بری؟ می گوید: نه نمی دانم. ممكن است ضرر كنم. اگر بپرسند: حال كه احتمال ضرر هست چرا به دنبال كسب می روی؟ می گوید: چاره ای جز این نیست، یك روز ضرر می كنم و روز دیگر سود می كنم. بارها كسانی به خود من مراجعه كرده و گفته اند: كاسب هستیم و مثلا هشت سالی سود نبرده بودیم، اما امسال سود خوبی كرده ایم و می خواهیم خمس بدهیم. ممكن است شخصی با یك بار گفتن و ده بار گفتن اثری در فرزند خود نبیند، اما باید به امید این كه روزی این گفتن ها به عمل تبدیل شود هم چنان ادامه دهد. در كتاب های حوزه تعبیر معروفی هست مبنی بر این كه «ما من عام الا و قد خص؛ هیچ عامی نیست مگر آن كه استثنایی داشته باشد». در كتاب معالم [3] آمده است كه خود این عام نیز تخصیص خورده است؛ چرا كه عام هایی وجود دارد كه تخصیص نخورده اند؛ مثل: «ان الله علی كل شی ء قدیر [4] ؛ و خدا بر همه چیز توانا است». این عامی است كه تخصیص نخورده و قدرت الهی مافوق همه چیز است. خداوند بر همه موجودات قدرت دارد و چیزی نیست كه از دایره قدرت او بیرون باشد. در این فقره از رساله حضرت می فرمایند: هیچ كس راهی به جز عبادت و طاعت ندارد، و بعد در ادامه برای تأكید بیشتر، موجودات و الا مرتبه ای همچون نبی و ولی را نیز مشمول این حكم عام دانسته اند. این فرمایش امام نیز از آن دسته
[ صفحه 156]
عموماتی است كه تخصیص نخورده است.
اگر دقت و تأمل به خرج دهیم چه بسا معلوم شود كه اشتباهات زیادی در آموخته هایمان وجود دارد. بارها در قرآن كریم آمده است: «أفلا یتدبرون [1] ؛ آیا اندیشه نمی كنند؟» برای مثال بسیاری از ما گمان می كنیم كه در برابر خطاهای خانواده و بستگانمان وظیفه ای جز امر به معروف، آن هم به صورت زبانی، نداریم؛ حال آن كه خدای متعال می فرماید: «قوا أنفسكم و أهلیكم نارا وقودها الناس و الحجارة [2] ؛ خودتان و كسانتان را از آتشی كه سوخت آن مردم و سنگها است حفظ كنید». در جاهای گوناگون قرآن آمده است كه باید امر به معروف كرد، اما آیا صرف امر به معروف و نهی از منكر كافی است. قرآن درباره كسانی كه تحت تكفل انسان هستند، نگفته امر به معروف و نهی از منكر كنید، بلكه فرموده: «قوا»؛ كاری كنید كه اینها خوب شوند. قسمتی از این هدف
[ صفحه 155]
با امر به معروف و نهی از منكر به دست می آید، اما قسمت دیگر با عمل كردن تأمین می شود. باید خود انسان عمل كند و با عمل الگوی كوچك ترها باشد. اگر خود انسان دروغ نگوید اهل خانه نیز راستگویی را از او یاد می گیرند. شكی نیست كه خداوند در حد قدرت انسان از او توقع دارد تا خود را از آتش جهنم دور سازد، اما از آن طرف قدرت كوشش كردن را نیز به انسان عطا كرده است.
مؤمن باید پشت كار را از كاسب ها یاد بگیرد. اگر صبح، اول وقت از یك كاسب بپرسند: آیا می دانی كه امروز ضرر می كنی یا سود می بری؟ می گوید: نه نمی دانم. ممكن است ضرر كنم. اگر بپرسند: حال كه احتمال ضرر هست چرا به دنبال كسب می روی؟ می گوید: چاره ای جز این نیست، یك روز ضرر می كنم و روز دیگر سود می كنم. بارها كسانی به خود من مراجعه كرده و گفته اند: كاسب هستیم و مثلا هشت سالی سود نبرده بودیم، اما امسال سود خوبی كرده ایم و می خواهیم خمس بدهیم. ممكن است شخصی با یك بار گفتن و ده بار گفتن اثری در فرزند خود نبیند، اما باید به امید این كه روزی این گفتن ها به عمل تبدیل شود هم چنان ادامه دهد. در كتاب های حوزه تعبیر معروفی هست مبنی بر این كه «ما من عام الا و قد خص؛ هیچ عامی نیست مگر آن كه استثنایی داشته باشد». در كتاب معالم [3] آمده است كه خود این عام نیز تخصیص خورده است؛ چرا كه عام هایی وجود دارد كه تخصیص نخورده اند؛ مثل: «ان الله علی كل شی ء قدیر [4] ؛ و خدا بر همه چیز توانا است». این عامی است كه تخصیص نخورده و قدرت الهی مافوق همه چیز است. خداوند بر همه موجودات قدرت دارد و چیزی نیست كه از دایره قدرت او بیرون باشد. در این فقره از رساله حضرت می فرمایند: هیچ كس راهی به جز عبادت و طاعت ندارد، و بعد در ادامه برای تأكید بیشتر، موجودات و الا مرتبه ای همچون نبی و ولی را نیز مشمول این حكم عام دانسته اند. این فرمایش امام نیز از آن دسته
[ صفحه 156]
عموماتی است كه تخصیص نخورده است.
[1] نساء، آيه 82؛ محمد، آيه 24.
[2] تحريم، آيه 6.
[3] يكي از كتاب هاي درسي حوزه هاي علميه كه موضوع آن علم اصول است و طلاب علوم ديني به عنوان اولين كتاب درسي اصول، آن را مي خوانند.
[4] بقره، آيات 20 و 106؛ و نيز جاهاي ديگر.